Muzeum Walki i Męczeństwa w Palmirach to miejsce pamięci narodowej. Miejsce upamiętniające ofiary masowych egzekucji przeprowadzonych przez Niemców w czasie II wojny światowej na terenie Puszczy Kampinoskiej w latach 1939-1943.

Stare Muzeum Walk i Męczeństwa w Palmirach

Pierwsze muzeum powstało w 1973 roku pod nazwą Muzeum Walk i Męczeństwa. Obecna nazwa to: Muzeum – Miejsce Pamięci Pamiry. Stare Muzeum było niefunkcjonalne i za małe. Miało tylko 100 mkw. powierzchni przeznaczonej na wystawy, które zresztą od dawna się już nie odbywały. Było otwierane tylko na życzenie, nieprzystosowane do potrzeb niepełnosprawnych – i zbyt ciasne, by pomieścić bogate zbiory. Brakowało nowoczesnego wyposażenia, które pozwoliłoby tak ważnemu miejscu pamięci narodowej stać się muzeum na miarę XXI wieku.

Widok na budynek starego muzeum w Palmirach, http://kampinoski-szwendak.pl

Nowe Muzeum – Miejsce Pamięci Pamiry

Aby sprostać oczekiwaniom współczesnego odbiorcy, pracownia WXCA opracowała projekt nowej siedziby i ekspozycji. Udało się go zrealizować dosyć szybko. Nowe Muzeum otwarto pod koniec marca 2011 roku. Organizacja wystaw ma podkreślać zarówno kontekst historyczny jak i otoczenie przyrodnicze. Docelowo nowa siedziba Muzeum stanowi doskonałe uzupełnienie infrastruktury około turystycznej związanej z historią tego miejsca. Jest też miejscem utrwalania w świadomości społecznej Polaków bardzo ważnego miejsca pamięci narodowej, jakim są Palmiry.

Surowa bryła z betonu i szkła znakomicie nawiązuje do miejsca, w którym stanęła. Dach porasta zieleń, a przez przeszklone ściany widać brzozowo-sosnowy las i cmentarz. Z kolei jedna z zewnętrznych ścian jest pokryta mnóstwem dziur imitujących ślady po kulach. Przekaz od początku wydaje się jasny: muzeum ma nie tylko uczyć, lecz również budzić emocje.

Całkowity koszt budowy Muzeum-Miejsca Pamięci Palmiry to 3 132 312,00zł. Dofinansowanie w wysokości 2 662 465,20 zł pochodzi ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego.

Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry | Strefa Przestrzeni

Główną część nowej ekspozycji stanowią małe podświetlone gablotki, umieszczone na cienkich podstawkach, z których każda ma być poświęcona osobnej ofierze, po której pamiątki m.in. listy, legitymacje, portfele, fragmenty biżuterii czy koszule, trafiły do muzeum. Towarzyszą im podświetlone pulsującym światłem niemieckie zdjęcia z egzekucji, listy ofiar, nadawane również z głośników oraz informacje na temat dat i miejsc kaźni.

W budynku znalazły się także cztery sosny umieszczone w specjalnych szklanych tubusach. Drzewa były jedynymi świadkami zbrodni, dlatego tez stanowią integralny element ekspozycji. Noszą one symboliczne nazwy upamiętniające cztery miejsca masowych rozstrzelań mieszkańców Warszawy: Palmiry, Laski i Wólkę Węglową, ostatnie drzewo zaś nosi nazwy dwóch miejscowości: Szwedzkich Gór i Wydm Łużych. Przez szklaną taflę rozciąga się widok na cmentarz. Budynek obłożony jest blachą , w której wywiercono otwory przypominające ślady po kulach.

Prezentacja Muzeum w Palmirach

Jak dojechać?

Miejsce Pamięci Palmiry, oddział Muzeum Warszawy, w okresie letnim jest czynne od wtorku do niedzieli w godz. 10–18. Wstęp jest darmowy. Płaci się jedynie za (nieobowiązkowe) wynajęcie przewodnika. Bezpośrednio pod muzeum podjeżdża z pętli na warszawskich Młocinach autobus podmiejskiej linii numer 800. Kursuje od maja do listopada w weekendy. W innych terminach jesteśmy zdani na samochód lub rower. Do Miejsca Pamięci Palmiry można dotrzeć również z Młocin – linią 708 do końca trasy (pętla w Truskawiu) i dalej pieszo ok. 3 km.